BOŞANMA DAVASI 

Tanımı ve Hukuki Dayanağı

Boşanma davası, evlilik birliğinin mahkeme kararıyla sona erdirilmesini talep eden hukuki bir süreçtir. Türkiye’de boşanma, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu kapsamında düzenlenmiştir. Bu davanın açılması, evlilik bağının yalnızca eşler arasında değil; aynı zamanda toplumsal, ekonomik ve hukuki sonuçları olan bir birliktelik olduğunu dikkate alarak değerlendirilir. Boşanma kararı ancak bir hakim kararı ile hüküm kazanabilir ve evlilik, mahkeme kararı kesinleşene kadar devam eder.

Boşanma Davası Türleri

Boşanma davaları genel olarak çekişmeli ve çekişmesiz (anlaşmalı) olmak üzere ikiye ayrılır. Taraflar arasında uzlaşma bulunup bulunmadığına göre süreç ve yargılama şekli farklılık gösterir.

1. ÇEKİŞMELİ BOŞANMA DAVASI

a. Tanımı

Çekişmeli boşanma davası, tarafların boşanma veya boşanmanın ferileri (nafaka, velayet, tazminat, mal paylaşımı gibi konular) üzerinde uzlaşamadığı durumlarda açılan davadır. Bu davalar uzun sürebilir ve çok sayıda delilin toplanmasını gerektirebilir.

b. Hukuki Sebepler (TMK m.161-166)

Türk Medeni Kanunu’na göre çekişmeli boşanma davası ancak kanunda öngörülen özel veya genel sebeplerle açılabilir. Bunlar:

1. Zina (Aldatma) – TMK m.161
   Eşlerden biri sadakat yükümlülüğünü ihlal ederse, diğer eş zina nedeniyle boşanma davası açabilir. Bu hakkın 6 ay ve en geç 5 yıl içinde kullanılması gerekir.

2. Hayata kast, pek kötü veya onur kırıcı davranış – TMK m.162
   Eşlerden biri diğerine karşı fiziksel saldırıda bulunur, psikolojik baskı kurar ya da ağır hakaretlerde bulunursa uygulanır.

3. Suç işleme ve haysiyetsiz hayat sürme – TMK m.163
   Eşin sürekli suç işlemesi ya da toplumca hoş karşılanmayan, aşağılayıcı bir yaşam tarzı sürmesi durumudur.

4. Terk – TMK m.164
   Eşlerden biri, ortak konutu haklı sebep olmaksızın ve en az 6 ay süreyle terk ederse veya dönmemekte ısrar ederse bu sebeple boşanma davası açılabilir.

5. Akıl hastalığı – TMK m.165
   Eşin, evlilik birliğini sürdürmeyi imkansız hale getiren akıl hastalığı bulunması durumudur. Mutlaka resmî sağlık kurulu raporuyla belgelenmelidir.

6. Evlilik birliğinin temelinden sarsılması (Şiddetli geçimsizlik) – TMK m.166/1
   En sık başvurulan genel boşanma sebebidir. Evlilik birliği, ortak hayatı sürdürmeleri artık beklenemeyecek derecede sarsılmışsa hâkim boşanmaya karar verebilir.

c. Delillerin Önemi

Çekişmeli boşanma davalarında delil sunumu büyük önem taşır. Delil olarak:

• Yazılı belgeler (mesajlaşmalar, mektuplar, e-postalar)

• Görüntüler (fotoğraflar, videolar)

• Resmi belgeler (karakol tutanakları, savcılık dosyaları, sağlık raporları)

• Tanık ifadeleri
  sunulabilir. Delillerin hukuka uygun yolla elde edilmesi zorunludur. Aksi takdirde mahkemece dikkate alınmaz.

d. Maddi ve Manevi Tazminat

Kusurlu eş aleyhine maddi ve/veya manevi tazminat talep edilebilir. Maddi tazminat, boşanma nedeniyle uğranılan maddi kayıpları, manevi tazminat ise yaşanan duygusal zararları karşılamayı amaçlar.

e. Yetkili ve Görevli Mahkeme

Görevli mahkeme Aile Mahkemesidir. Aile mahkemesi olmayan yerlerde Asliye Hukuk Mahkemesi bu sıfatla görev yapar. Dava şu yerlerden birinde açılabilir:

• Davacının yerleşim yeri

• Davalının yerleşim yeri

• Eşlerin son altı ay birlikte yaşadıkları yer

f. İstinaf Süreci

İlk derece mahkemesinin verdiği kararın taraflara tebliğinden itibaren 2 hafta içinde istinaf başvurusu yapılabilir. İstinaf mahkemesi, hem maddi hem hukuki açıdan kararı değerlendirir. Genellikle dosya üzerinden karar verir, ancak gerekirse duruşma açabilir.

2. ÇEKİŞMESİZ (ANLAŞMALI) BOŞANMA DAVASI

a. Tanımı

Tarafların boşanma ve tüm ferileri konusunda anlaşmaya varmış olması halinde açılır. Bu dava, boşanmanın en hızlı ve masrafsız yoludur.

b. Şartları

• Evliliğin en az 1 yıl sürmüş olması gerekir. (TMK m.166/3)

• Tarafların boşanma ve sonuçları hakkında tam bir mutabakata varmış olması gerekir.

• Bu mutabakatı içeren bir boşanma protokolü hazırlanmalı ve mahkemeye sunulmalıdır.

• Tarafların bizzat duruşmaya katılması şarttır. (Avukatları olsa bile hâkim her iki eşin de iradesini dinlemek zorundadır.)

c. Boşanma Protokolü

Protokol, evlilik birliğinin sona ermesinin ardından tarafların karşılıklı hak ve yükümlülüklerini belirleyen en önemli belgedir. Protokolde şu konular yer alır:

• Velayet

• Çocukla kişisel ilişki

• Nafaka (tedbir, yoksulluk, iştirak)

• Tazminat

• Mal paylaşımı

Eksik ya da hatalı hazırlanan protokoller mahkemece reddedilebilir ya da ileride hukuki uyuşmazlıklara yol açabilir. Bu nedenle uzman kişiler tarafından hazırlanması önerilir.

d. Mahkeme Süreci

• Davaya, tarafların ikamet yerindeki Aile Mahkemesi'nde (veya Aile Mahkemesi yoksa Asliye Hukuk Mahkemesi’nde) başvurulur.

• Protokol ve dava dilekçesi sunulur.

• Mahkeme genellikle tek celsede boşanma kararı verir.

• Kararın kesinleşmesiyle boşanma hükümleri yürürlüğe girer.

SONUÇ

Boşanma davaları, sadece iki kişi arasındaki bir ayrılıktan ibaret değildir. Hukuki sonuçları, psikolojik etkileri ve çocukların geleceği üzerinde uzun süreli etkiler doğurabilir. Bu nedenle:

• Hangi dava türü seçilecekse ona uygun bir strateji izlenmeli,

• Delil toplama ve dava süreci dikkatle yürütülmeli,

• Özellikle protokol gibi belgeler profesyonel destekle hazırlanmalıdır.

Her ne kadar anlaşmalı boşanma daha hızlı ve az yıpratıcı olsa da, çekişmeli boşanma davalarında hak kaybı yaşamamak için sürecin uzman bir avukat aracılığıyla takip edilmesi büyük önem taşır.